Merkez Bankası Nedir, Görevleri Nelerdir?

Dünya genelinde yer alan Merkez bankaları ülkenin para ve kur politikalarını yönetmek ve banknot dolaşımını sağlamaktan görevlidir. Merkez bankalarının diğer banklardan farkı tüketicinin günlük yaşantısını yakından etkileyen adımlar atmasıdır. Türkiye’nin merkez bankası, yani Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası ile bilinir. Kurumsal alt yapısı ve politikaları ile faaliyet geçen Türkiye Cumhuriyeti merkez bankası 30 Haziran 1930 yılında faaliyetlerine başlamıştır. Merkez Ankara’da yer almakta ve yaklaşık 56,4 milyar döviz, 41,9 altın rezervi bulunur. Uyguladığı faiz oranı ise % 14‘tür.

Merkez Bankası Görevleri

Merkez bankasını temel görevi fiyat istikrarı sağlamak ve halkın ihtiyacına göre para rezervi yapmaktır. Temel amacına bağlı olarak günden güne gelişmekte olan banka, ülkenin kalkınmasına yönelik politika ve uygulamaları da desteklemekle sorumludur. Merkez banakları fiyat istikrarı korumak ve sağlamak için para politikası araçlarını serbest bir şekilde kullanır. Buna bağlı olarak merkez bankasının görev ve sorumlulukları şunlardır;

• Banknot basarak ülkede para dolaşımını sağlar.
• Para politikasını birleyip yürütür.
• Devleti mali ajanlığını yerine getirir ve benzeri farklı görev ve sorumlulukları vardır.

Dünden Bugüne Merkez Bankası

Merkez Bankası 1715 y sayılı Merkez bankası kanunu dönemin şartlarına uygun olarak hazırlanmıştı. Bu kanunu ile banknot ihracı merkez bankasına tanımlandı. Yani ilk başlarda Merkez bankası hazine ajanı olarak tanımlanıyordu. Ayrıca bankanın para politikaları ve araçları kullanması ve devlet iş birliği çerçevesinde faaliyet göstermesi 1715 sayılı merkez bankası kanunun temellerini oluşturuyor.

1970 yılında ise 1211 sayılı Merkez Bankası kanunu çıkartılmış olup, 1715 sayılı Merkez Bankası kanunu yürürlükten kaldırıldı. Yani kanun ile bankanın amacı ve temel görevi hükümetin politikalarını destekleyip, kalkınma planlarını yürütmek olmuştur. 1980 yılında sonra Türkiye’nin ithal payını düşürerek, ihracat payını yükseltmek için kalkınma planına geçilmesi sağlamakla görevli olmuştur.

Sonraki yıllarda yaşanan teknolojik gelişmeler nedeni ile Merkez Bankası modernleşme sürecine girmiştir. 1980 yılında kombiya kontrolleri de ortadan kalkmıştır. Fakat 1990 yılında yaşanan krizler nedeni ile merkez bankası bağımsızlığı konusunda bazı tartışmalar söz konusu olmuştur. Sonuç olarak o dönemleri merkez bankası ekonomik kalkınması sorgulandığında fiyat istikrarı ile çelişkili sonuçlar çıkmıştır. Bunun sonucunda 1994 ile 2001 yılları arasında merkez bankasının temel görevi ve bağımsızlığı yeniden düzenlenmiştir.